သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားအဆိုအရေရႊတိဂံုဘုရားအနီးတြင္တည္ရိွေသာ
ေသြးေဆးကန္၏သက္တမ္းသည္ဗဒုံမင္းလက္ထက္ကပင္တည္ရိွခဲ့သည္ဟု
သိရသည္။ေသြးေဆးကန္သည္ေဆးဘက္၀င္ေႀကာင္းသတိျပဳမိသည့္ပုဂၢိဳလ္
မွာဗဒံုမင္းလက္ထက္ျမန္မာနိူင္ငံသို.ေရာက္ရိွခဲ.သည့္ျဗိတိသွ်လူမ်ိဳး
(Captain Hiram Cox)ပင္ျဖစ္သည္။၄င္း၏"Journal Of A Residence In
The Burmhan Empire"တြင္ Cox ကေရႊတိဂံုဘုရားအနီးတြင္ကန္တစ္ကန္
ရိွေႀကာင္းယင္းကန္အတြင္းရိွေရမ်ားသည္ေဆးဘက္၀င္ေႀကာင္း၊ထိုအခ်က္ကို
ေဒသခံတိုင္းရင္းသားမ်ားနွင့္ဥေရာပတိုက္သားတိ.ုမသိရိွႀကေႀကာင္းမွတ္တမ္း
တင္ခဲ.သည္။
Cox သည္ေသြးေဆးကန္နွင့္ပတ္သက္ျပီးကိုယ္တိုင္စူးစမ္းေလ့လာခဲ့ဟန္တူ
သည္။မွတ္တမ္းအရေသြးေဆးကန္အနီးရိွေတာင္ကုန္းသ၏အေပၚယံေျမလႊာ
သည္စီလီကာႀကြယ္၀ေသာေျမလႊာ၊ဒုတိယအလႊာမွာသံဓါတ္ႀကြယ္၀ေသာဂ၀ံ
ေျမလႊာ၊တတိယအလႊာမွာသံဓါတ္ႀကြယ္၀ေသာေျမနီနွင့္စီလီကာႀကြယ္၀ေသာ
ေျမေရာတြင္အနီ၊အ၀ါ၊အျပာေရာင္ရိွေသာသံသတၱဳရိုင္းပိုမိုပါ၀င္ေႀကာင္း၊
စတုတၱအလႊာတြင္ေျမေစးျဖူလႊာ၊ပဥၥမေျမလႊာတြင္သံသတၱဳရိုင္း၊ဆဌမအလႊာ
တြင္စရစ္ျဖဳန္းေက်ာက္လႊာျဖစ္ေႀကာင္း၊သံသတၱဳရိုင္းနွင့္အက္ဆစ္ပမာဏပိုမ်ား
ေႀကာင္းေဖာ္ျပထာသည္။
ေရကန္တြင္းရိွေရ၏စမ္းသပ္စစ္ေဆးခ်က္မ်ားအရဤေရတြင္သံသတၱဳ(Iron)သည္
ဆာလျဖူရစ္အက္ဆစ္နွင့္ဓါတ္ျပဳ၍သံသတၱဳဆားေပ်ာ္၀င္ေနေသာေရျဖစ္ျပီး
မဂၢနီဆီယမ္ေအာက္ဆိုက္အနည္းငယ္နွင့္ပိုတက္ဆီယမ္ကလိုရိုက္ဓါတ္ဆား
မ်ားပါေပ်ာ္၀င္ေနေႀကာင္းသတၱဳမ်ားေပ်ာ္၀င္ေသာေရ(Mineral Water)ျဖစ္ေႀကာင္း
မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
ေသြးေဆးကန္မွေရသည္ေဆးဖက္၀င္ေႀကာင္းCox၏ေတြ.ရိွခ်က္ကိုေထာက္ခံသည့္
ျမန္မာအေထာက္အထားမ်ားမွာ ၁၈၁၁ ခုနွစ္၊ နို၀င္ဘာ ၅ ရက္ေေန.စဲြျဖင့္ဗဒံုမင္းအမိန္.
တြင္.......ရန္ကုန္ျမိဳ.ေသြးေဆးကန္မွ ေရလံုးေရ ၁၀ ကို ဟံသာ၀တီျမိဳ.၀န္က
ေရြွဖ၀ါးေတာ္
ေအာက္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ယူဆက္သလာေစ................
ဟုပါရိွပါသည္။အမိန္.ေတာ္အရေသြးေဆးကန္သည္ဗဒံုမင္းလက္ထက္ကပင္ရိွေနျပီး
ေဆးဖက္၀င္ေႀကာင္းကိုသိရိွရပါသည္။ေခတ္ျပိဳင္အေထာက္အထားမ်ားသမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ား
အရေသြးေဆးကန္တည္ရိွခဲ့သည့္သက္တမ္းႏွင့္ေဆးဖက္၀င္သည့္ထူးျခားမွုကိုသိရိွရပါသည္။

ဆရာႀကီးေဒါက္တာေက်ာ္၀င္း၏"ႏွစ္ေလးဆယ္သမိုင္းရွာပံုေတာ္"
စာအုပ္မွထုတ္ႏွတ္တင္ျပပါသည္။